İnsanoğlunun başına ne geldiyse hep meraktan, özlemden ve kendi nefsini kontrol altına alamamaktan geliyor. Sigaraya başlamakta sanırım merak, kendini kanıtlamak ve “o”nun gibi olmak sevdasından kaynaklanıyor. Dedelerinin, büyüklerinin, sevdiklerinin ya da komşularının sigaraya bağlı hastalıklardan çektikleri kişiyi sigaradan uzaklaştırmaya yetmiyor. Sigaradan acı çekenler, sigaradan zevk alanlar! İşte bu ikinci grup sigarayı başlatan en önemli teşvik edici grup oluyor. Hele sigaranın pençesine bir kez yakalandın mı kurtulabilirsen kurtul. Paçayı kaptırdın mı? Yandın.
Neden bu kadar üzerinde duruyorum? Çünkü Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de 17 milyon kişi sigara içiyor. Türkiye’de sigara tüketimi son 20 yılda yüzde 80 artarken, gelişmiş ülkelerde yüzde 30 azaldı.
Neyse bu kadar giriş yeterli. Gelin şu sevimsiz de olsa sigaranın neden olduğu hastalıkları bir kez daha anımsayalım.
Tütün kullanımı önemli ve önlenebilir bir halk sağlığı sorunudur. Dünya genelinde yılda 5,4 milyon, günde ise 14 bin kişinin tütün kullanımı nedeniyle hastalanıyor. Ülkemizde her yıl ortalama 240 bin kişi sigaranın neden olduğu hastalıklardan ölüyor. Ülkemizde tüm ölümlerin yüzde 41,6’sı tütüne bağlı hastalıklar nedeniyledir. Dünyada 15 yaş üzeri nüfusta 1,2 milyar kişi sigara kullanmaktadır. Tütün; başta kalp ve akciğer hastalıkları olmak üzere 50’den fazla sağlık problemine yol açan önemli bir halk sağlığı sorunudur. Tütün, önerilen miktarlarda kullanıldığında kullanıcısını öldüren ve satışına yasal olarak izin verilen yegâne üründür. Tüm kanserlerin yüzde 30’u tütünle ilişkilidir
Nikotin maddesinin bağımlılık yapıcı özelliği eroine çok benzer. Bağımlılık sigarada en önemli hastalıktır. Bağımlılığa bağlı olarak sigara içmeye devam edilerek diğer hastalıklara davetiye çıkarılıyor. Hiç farkında değiliz ama sigara içenler içmeyenlere göre aynı hastalık için daha fazla dozda ilaç tüketmek durumunda kalıyorlar. Örneğin daha çok ağrı kesici almak gerekiyor.
Düzenli bir şekilde sigara içilmesi, deri yapısını bozar, kırışıklıklara yol açarak erken yaşlanmaya neden olur. Bunun yanında dişler sararır ve de kararır, tırnaklar sağlıksızlaşır. Sigara içmek diş kayıplarında önemli bir faktördür. Sigara içenlerin yaraları çok daha zor kapanır. Bunun yanında ameliyat sonrası yaralarının iyileşmeme olasılıkları vardır.
Kısırlık, çiftlerden sadece birinin sigara içmesi çocuk olmama riskini 3 kat arttırır. Sadece kısırlığa yol açmaz, cinsel isteksizliğe ve güçsüzlüğe yol açar. Sigara içen kadınlarda beklenenden daha erken menopoz görülür. Bu da osteoporoz dediğimiz kemiklerin erkenden incelmesine ve de erimesine neden olur. Sigara içmek prostat kanserinin %40’ından sorumludur. Ayrıca idrar kesesi yani mesane kanserlerinin de önemli nedenleri arasındadır.
Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanserlerdir. Akciğer kanseri de erkeklerde en sık karşılaştığımız kanser türüdür. Ancak, sigara içen kadınlarda da akciğer kanseri hızla artmıştır. Sigara içen kadınlar içmeyenlere göre %75 daha fazla akciğer yani göğüs kanserine yakalanma riski taşır. Sigara içen kadınlar içmeyenlere göre 4 kat daha fazla rahim kanserine yakalanma riski taşır.
Ağız ve dil kanserleri olgularının tamamına sigara yol açar. Başta larinks (gırtlak, nefes borusunun ağız boşluğuna açılan kısmı) ve farinks (yutak, hem solunum hem de sindirim sistemiyle bağlantısı olan tek organ) olmak üzere boğaz kanserlerinin %80’ine sigara yol açar. Günde 20-25 tane sigara içiyorsanız 30 kat daha fazla gırtlak kanserine yakalanma riski taşırsınız. Bu da ilk başlarda konuşma zorluğu ilerleyen safhalarda tamamen konuşamamaya sebebiyet verir. Yemek borusu kanserinden ölenlerin hemen hemen hepsi sigara içtikleri için ölmüşlerdir. Sigara içenlerin mide veya barsak kanserine yakalanma riski içmeyenlere göre 2 kat daha fazladır. Karaciğer kanseri vakalarının önemli bir kısmı sigara yüzünden olur.
Akciğerlerdeki alveoller zamanla esnekliğini kaybeder. İlerleyen safhalarda, yoğun bir biçimde solunum zorluğu olur ve hasta solunum makinesine bağlanmak zorunda kalır. Amfizem ve KOAH ( Kronik Obstriktif Akciğer Hastalığı) dediğimiz bu hastalığın yol açtığı ölümlerin %85’i sigara yüzünden olur. Söylemeye gerek yok, akciğer kanserinin en önemli nedeni sigaradır.
Annesi ya da babası sigara içen çocuklar 6 kat daha fazla solunum yolu hastalıklarıyla karşılaşma riski taşır. Sigara içenlerin çocuklarının orta kulak enfeksiyonuna yakalanma riskleri daha yüksektir. Erken doğum ve bebeğin küçük doğmasına neden olur. Sigara içmek, vücudun insülin salgılama yeteneğini zamanla yok eder. Bu da şeker hastalığına yol açar.
Sigara içenlerin kalp krizine ve damar hastalıklarına yakalanma riski içmeyenlere göre 4 kat daha fazladır. Akciğerler verimsizleştiği için, vücuda taşınan oksijen miktarı azalır. İnsan vücudu, bu çok azalan oksijeni iç organlara dağıtmak zorunda kalır. Bundan dolayı, kalbe en uzak kısımlar olan parmak uçlarından itibaren hücreler süratle zincirleme olarak ölür. Uçlardan başlayan kangrenler ilerleyebilir ve çoğu zaman kollar ya da bacaklar kesilebilir.
Umarım gelecekte sigara da veba gibi tarih yapraklarında kalır. Bunun için birey ve toplum olarak elimizden gelen her olanağı kullanmalıyız.
Dr Nurettin Demir
31.03.10